6 هزار معدن و صدها پهنه معدنی کشور در انتظار مشارکت و سرمایه گذاری مردم برای افزایش تولید / تولید متناسب با ظرفیت ها و منابع کشور راهکار اصلی رشد اقتصادی و کاهش تورم است

اقتصاد گردان - مهندس رضا شریفی کارشناس صنعت 

با تشکر ویژه از مقام معظم رهبری در نامگذاری امسال بنام «جهش تولید با مشارکت مردم»، همان طور که از سخنان ایشان و جمع بزرگی از کارشناسان صنعتی و اقتصادی کشور دریافت می کنیم، برای مقابله با تورم، بهبود معیشت مردم، و چالش های دیگر اقتصادی، لازم است که به تولید اهمیت بیشتری بدهیم. زیرا تا ابد نمی توانیم منتظر کاهش هزینه ها و مخارج دولت، کنترل نقدینگی و پایه پولی و تسهیلات بانکی باشیم و انتظار داشته باشیم که تورم کنترل و معیشت مردم تامین شود.
تا زمانی که تولید تقویت نشود و با مشارکت مردم واشتغال بالا تقویت نشود، نمی توان تنها از طریق انتشار پول و تزریق نقدینگی، انتظار داشت که رشد اقتصادی بالا و صادرات بیشتر داشته باشیم. 
یکی از ظرفیت های بزرگ کشور در این مسیر، توجه به معادن و صنایع معدنی است که با هزینه های سرمایه گذاری کمتر می تواند تحولات بزرگتری ایجاد کند و نیازهای کشور را به مواد اولیه و واسطه ای نیز تامین نماید. 
اگرچه در 9 ماه نخست سال 1402، سرمایه گذاری به قیمت ثابت در بخش های مختلف اقتصاد نیز در دوره مذکور رشد ۴.۵ درصدی را تجربه کرد که به نوعی نشانه تحولات رشد بخش های مختلف اقتصادی در 1402 است. اما این رشد ها هنوز تا نقطه مورد انتظار ما فاصله دارد و باید از طریق افزایش سهم و مشارکت صنعت و معدن، شاهد بهبود رشد اقتصادی و بخش های اقتصاد باشیم. 
یکی از اقدامات مهم در این مسیر، حمایت عملی از بنگاه‌های تولیدی و تامین سرمایه در گردش آنها و بسترسازی برای هدایت هدفمند اعتبارات بانکی به سمت تولید است. 
براین اساس باید نگاهی به آمار و شاخص های بخش معدن و صنایع معدنی کشور در شرایط کنونی داشته باشیم تا ظرفیت های بزرگ این بخش از اقتصاد کشور در جهت رشد تولید و جلب مشارکت مردم بیشتر مشخص شود. 
بخش معدن کشور با تعداد ۵۷۶۱ معدن در حال بهره برداری کشور با تولید 495 میلیون تن ماده معدنی به ارزش 311 همت و صادرات مستقیم 1.3 میلیون تن به ارزش 86 میلیون دلار یکی از بخش های مهم اقتصاد کشور است. در بخش تولید مواد معدنی، سنگ آهن با 180 همت بالاترین ارزش تولید مواد معدنی را دارد که می تواند ظرفیت های صنایع فولادی کشور را حمایت کند و البته نیازمند توسعه و افزایش تولید بیشتر است. 

تعداد ۵۷۶۱ معدن در حال بهره برداری کشور

نتایج طرح آمارگیری از معادن در حال بهره برداری کشور سال ۱۴۰۱ نشان میدهد که تعداد ۵۷۶۱ معدن به فعالیت مشغول بوده اند که نسبت به سال ۱۴۰۰ با ۶۰۲۵ معدن، ۴/۴ درصد کاهش نشان میدهد.
از این تعداد ۱۵۸۴ معدن 2 درصد کاهش مربوط به استخراج شن و ماسه، ۷۶۹ معدن 9.1 درصد کاهش استخراج سنگهای تزئینی و ۷۲۰ معدن ۸ درصد کاهش مربوط به استخراج سنگ لاشه میباشد. 
استان های خراسان رضوی، سمنان و فارس به ترتیب با تعداد ۵۰۲، ۳۷۳ و ۳۵۹ معدن، بیشترین و استان های البرز، ایلام و گیلان به ترتیب با ،۶۰ ۴۹ و ۴۳ معدن کمترین معادن در حال بهره برداری کشور را به خود اختصاص داده اند.

کارگران ماهر معادن بیشترین تعداد را دارند
نتایج به دست آمده از آمارگیری نشان میدهد که مجموعاً نزدیک به 134 هزار نفر یعنی ۱۳۳۹۶۲ نفر در معادن در حال بهره برداری کشور به کار اشتغال داشته اند که از این تعداد ۲۹۷۵۳ نفر کارگران ساده، ۳۹۸۹۳ نفر کارگران ماهر، ۹۴۴۱ نفر تکنسین ها، ۹۹۱۳ نفر مهندسین، ۲۰۵۶۲ نفر شاغلان امور حمل و نقل و ۲۴۴۰۰ نفر شاغلان امور اداری و مالی بوده اند.
 تعداد شاغلان با ۳۶۰۴ نفر حدود 2.8 درصد و جبران خدمات شاغلان با ۸۵۸۳۷ میلیارد ریال 57 درصد افزایش داشته اند.
 در سال ۱۴۰۱ استان های کرمان، یزد و خراسان جنوبی به ترتیب با ۳۲۶۴۱، ۱۷۷۰۹ و ۹۳۲۲ نفر بالاترین تعداد شاغلان را به خود اختصاص داده اند.
در بین فعالیتهای مختلف، معادن سنگ آهن، سنگ مس و شن و ماسه به ترتیب با ۳۶۴۹۹، ۱۷۴۴۷ و ۱۶۰۹۲ نفر بیشترین تعداد شاغلان را دارا بوده اند. لازم به ذکر است که تعداد شاغلان زن در سال ۱۴۰۱ با ۶۷ نفر کاهش نسبت به سال ۱۴۰۰ از ۱۷۹۷ نفریه ۱۷۳۰ نفر رسیده است.

495 میلیون تن ماده معدنی به ارزش 311 همت 

در سال ۱۴۰۱، نزدیک به 495 میلیون تن حدود ۴۹۴۸۱۸ هزار تن مواد معدنی به ارزش 311 هزار و 642 میلیارد تومان، ۳۱۱۶۴۲۸ میلیارد ریال تولید شده است. 

1.3 میلیون تن به ارزش 86 میلیون دلار صادرات مستقیم

از این مقدار حدود ۱۳۱۹ هزار تن مواد معدنی به ارزش ۸۶ میلیون دلار به طور مستقیم از معدن به خارج از کشور صادر شده است. این در حالی است که در سال ۱۴۰۰، حدود ۱۷۸۰ هزار تن مواد معدنی به ارزش بیش از ۱۳۹ میلیون دلار صادر شده است. به این ترتیب مقدار صادرات مستقیم معادن در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود 26 درصد و ارزش آن برحسب دلار 38 درصد کاهش داشته است. 

کرمان و یزد و خراسان رضوی با بیشترین ارزش تولید مواد معدنی 

بررسی نتایج طرح آمارگیری از معادن در حال بهره برداری سال ۱۴۰۱ در خصوص توزیع استانی ارزش تولیدات نشان میدهد که استان های کرمان، با 138 هزار و 469 میلیارد تومان، یزد نزدیک به 63 هزار میلیارد تومان و خراسان رضوی بیش از 29 هزار میلیارد تومان بالاترین ارزش تولید سالانه را به خود اختصاص داده اند.

سنگ آهن با 180 همت بالاترین ارزش تولید مواد معدنی 

ارزش کل تولیدات معادن در حال بهره برداری کشور در سال ۱۴۰۱ بالغ بر 311 هزار و 642 میلیارد تومان بوده است و در بین فعالیتهای مختلف معادن سنگ آهن با بیش از 180 همت، سنگ مس بیش از 55 همت و سنگ سرب و روی نزدیک به 33 همت بالاترین ارزش تولید سالانه را داشته اند.

افزایش 69 درصدی ارزش سرمایه گذاری معادن در حال بهره برداری

ارزش سرمایه گذاری معادن در حال بهره برداری در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ بیش از ۶۹ درصد افزایش داشته است.

سنگ آهن با بالاترین رقم سرمایه گذاری 
در سال ۱۴۰۱ ارزش سرمایه گذاری معادن در حال بهره برداری کشور بیش از 13.3 همت بوده است و در بین فعالیتهای مختلف سنگ آهن با 5.7 همت، سنگهای تزئینی با 1.3 همت و شن و ماسه با 1.2 همت به ترتیب بیشترین سرمایه گذاری را داشته اند.

یزد با بالاترین رقم سرمایه گذاری
استانهای یزد، کرمان و مرکزی به ترتیب با بیش از 4 همت، کرمان با نزدیک 1.5 همت و استان مرکزی با نزدیک 1.2 همت بیش ترین سرمایه گذاری سالانه را دارا بوده اند.

سهم بالای ماشین آلات از سرمایه گذاری

از کل 13 هزار و 314 میلیارد تومان سرمایه گذاری در سال ۱۴۰۱ مبلغ 10456 میلیارد تومان مربوط به ماشین آلات، ابزار و وسایل کار با دوام 739 میلیارد تومان مربوط به وسایل نقلیه ۲۷۳ میلیارد تومان مربوط به لوازم و تجهیزات اداری، 1104 میلیارد تومان مربوط به ساختمان و تاسیسات بدون زمین ۳۲۳ میلیارد تومان مربوط به راه اختصاصی۴۰۲ میلیارد تومان مربوط به توسعه و اکتشاف حدود ۱۵ میلیارد تومان مربوط به نرم افزارهای رایانه ای و 27 میلیارد ریال مربوط به سایر موارد سرمایه گذاری بوده است.

ارزش افزوده معادن در حال بهره برداری
نتایج طرح نشان میدهد که ارزش افزوده حاصل از معادن در حال بهره برداری کشور در سال ۱۴۰۱ نزدیک به 262 همت و معادل 261 هزار و 715 میلیارد تومان بوده که نسبت به سال ۱۴۰۱ بیش از 19 درصد افزایش داشته است.

کرمان و یزد با بیشترین ارزش افزوده معدنی 
استان های کرمان با 110 همت، یزد با بیش از 56 همت و خراسان رضوی با نزدیک به 25 همت به ترتیب بیش ترین ارزش افزوده را داشته اند.
در بین فعالیتهای مختلف معادن سنگ آهن با نزدیک به 146 همت،، سنگ مس بیش از 49 همت و سنگ سرب و روی با نزدیک به 32 همت به ترتیب بالاترین ارزش افزوده را داشته اند.

5761 معدن فعال در کشور 

در سال ١٤٠١ تعداد معادن درحال بهره‌برداري کشور ٥٧٦١ معدن بوده که نسبت به سال قبل ٤,٤ درصد (٢٦٤ معدن) کاهش داشته است. 
آمار و اطلاعات در زمينه‌هاي مقدار و ارزش توليدات مواد معدني، مقدار و ارزش فروش مواد معدني، ارزش افزوده ، تعداد شاغلان و ارزش سرمايه گذاري در معادن در سال ١٤٠٢ با مراجعه به ٦٥٤٧ معدن کسب شده و نشان می دهد که ١٤٠١ تعداد معادن درحال بهره‌برداري کشور ٥٧٦١ معدن بوده که نسبت به سال قبل ٤,٤ درصد (٢٦٤ معدن) کاهش داشته است. 
تعداد شاغلان معادن درحال بهره‌برداري کشور ١٣٣٩٦٢ نفر بوده که نسبت به سال قبل ٢,٨ درصد (٣٦٠٤ نفر) افزایش داشته است. 
معادن در حال بهره‌برداري کشور ٢٦١٧١٥٣ میلیارد ریال ارزش افزوده ایجاد کرده‌اند که نسبت به سال قبل ١٩,١ درصد افزایش نشان می‌دهد. 
استان هاي كرمان، يزد و خراسان رضوی به ترتيب با ١١٠٠٤٤٨، ٥٦٦٣٠٤ و ٢٤٧١١٩ ميليارد ريال بيش‌ترين ارزش افزوده را داشته‌اند.
حدود ٤٩٤٨١٨ هزار تن مواد معدنی به ارزش ٣١١٦٤٢٨ میلیارد ریال تولید شده كه نسبت به سال قبل از نظر مقدار ٩٧٦١ هزار تن و از نظر ارزش ٣٦٦١٨٧ ميليارد ريال، به ترتيب معادل٢,٠ درصد و ١٣.٣ درصد افزايش داشته است. 
ارزش سرمايه‌گذاري معادن در حال بهره‌برداري کشور معادل ١٣٣٤١٢ میلیارد ریال بوده که نسبت به سال قبل ٦٩,٤ درصد افزایش داشته است. 
 

شاخص قیمت کل بخش معدن 

در دی ماه ١٤٠٢، شاخص قیمت تولیدکننده بخش معدن ١٨٣٩ اعلام شده که نسبت به ماه قبل (تورم ماهانه) ٠.٩ درصد، نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ٢٥.٣ درصد و در ١٢ ماه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ٤٥.٧ درصد افزایش داشته است.
بیش‌ترین تورم نقطه به نقطه با ٤٢.٥ درصد مربوط به گروه "سایرمعادن" و کم ترین تورم نقطه به نقطه با ٢١.٨ درصد مربوط به گروه "زغال سنگ" می‌باشد.
بیش ترین تورم سالانه با ٥٢.٣ درصد مربوط به گروه "سایر معادن" و کم‌ترین تورم ماهانه با ٢٨.٨ درصد مربوط به گروه "زغال سنگ" می‌باشد.
بیش ترین تورم ماهانه با٢.٧ درصد مربوط به گروه "سایر معادن" و کم‌ترین تورم ماهانه با ٠.٣- درصد مربوط به گروه "زغال سنگ" می‌باشد.

روند نماگرهای مهم طرح آمارگیری از معادن در حال بهره برداری کشور سال های ١٤٠١-١٣٩٦